Dwangmedicatie

Uitspraak onafhankelijke klachtencommissie Wvggz Gelderland Midden en Zuid

Aanwezig bij de hoorzitting

[XX] (klager)

[XX] (PVP)

[XX] (psychiater/verweerder A)

[XX] (Aios/verweerder B)

[XX] (voorzitter/jurist)

[XX] (psychiater)

[XX] (verpleegkundige)

[XX] (ambtelijk secretaris Wvggz klachtencommissie)

Ingediende klacht

Verplichte medicatie

Bevoegdheid klachtencommissie

Klager heeft een klacht ingediend over een situatie als bedoeld in artikel 10:3 Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (hierna: Wvggz). De klachtencommissie is op grond van artikel 10:1 lid 2 Wvggz bevoegd om uitspraak over deze klacht te doen.

Procesverloop

De klachtencommissie heeft op 10 juli 2023 een klachtenformulier ontvangen inzake verplichte zorg en op 11 juli 2023 partijen geïnformeerd over de behandeling van de klacht en uitgenodigd voor een hoorzitting.

De klachtencommissie heeft op 17 juli 2023 het verweer ontvangen en diezelfde dag doorgestuurd naar partijen. De digitale hoorzitting heeft plaatsgevonden op 19 juli 2023. Partijen hebben tijdens de zitting hun standpunt toegelicht. Aan het einde van de hoorzitting heeft de voorzitter medegedeeld dat de uitspraak uiterlijk op 24 juli 2023 per mail aan partijen zal worden gezonden.       

De klachtencommissie heeft inzage gehad in de volgende stukken:

-           Ingediende klacht;

-           Verweerschrift;

-           Crisismaatregel d.d. 21-03-2023 en 07-07-2023;

-           OM voortzetting crisismaatregel d.d. 22-03-2023 en 10-07-2023;

-           Mondelinge kennisgeving VCM en beschikking d.d. 23-03-2023 ;

-           Medische verklaring d.d. 21-03-2023 en 07-07-2023;

-           Beslissing verlenen verplichte zorg d.d. 29-03-2023, 07-07-2023 en 10-07-2023;

-           Kennisgeving mondelinge uitspraak VCM d.d. 12-07-2023;

-           Infobrief dossier d.d. 10-07-2023;

-           Infobrief verplichte zorg d.d. 21-03-2023 en 07-07-2023;

-           Behandelplan d.d. 07-07-2023;

-           Decursus 07 juli 2023 t/m 14 juli 2023;

-           Rapportage verpleegkundige 07 juli 2023 t/m 16 juli 2023.

Feiten

Klager is een [leeftijd] man bekend met een bipolaire stoornis met manische ontregelingen.                 

In de periode waarop de klacht betrekking heeft ontving klager verplichte zorg op grond van een voortgezette crisismaatregel, ingaande op 12 juli 2023 en met een geldigheid van 3 weken. Medicatie vormt onderdeel van de toegestane verplichte zorg.

Verslag van de hoorzitting

Standpunt van klager

Klager heeft zich ruim een week geleden vrijwillig gemeld voor opname bij Pro Persona. Bij de intake is direct een crisismaatregel aangevraagd. Klager is het daar niet mee eens. Hij heeft een zelfbindingsverklaring opgemaakt waarin hij o.a. aangeeft geen antipsychotica te accepteren tijdens een manie en verplichte zorg te willen voorkomen. De zelfbindingsverklaring is nog niet ondertekend vertelt klager maar hij staat volledig achter de inhoud. Hij vindt dat daar onterecht geen rekening mee wordt gehouden en beroept zich op het zelfbeschikkingsrecht zoals vastgelegd in de grondwet.

Klager geeft aan nog geen antipsychotica gehad te hebben maar dat het in ieder gesprek met behandelaren onderwerp van gesprek is. Klager staat positief tegenover gebruik van benzodiazepines.  Hij neemt momenteel naar tevredenheid lithium in. Het effect daarvan is voor hem merkbaar.

Klager is bekend met antipsychotica en heeft in het verleden veel verschillende soorten antipsychotica uitgeprobeerd. Geen van deze medicatie heeft hem geholpen aldus klager. Klager benoemt dat hij pas 4 jaar in beeld is bij de GGZ. Hij is zijn hele leven al bipolair maar heeft zich altijd goed kunnen redden. Klager heeft maatschappelijk carrière gemaakt en is financieel onafhankelijk. Klager hoeft niet meer te werken vertelt hij ter zitting maar doet wel vrijwilligerswerk bij een kringloopbedrijf en bij zorginstelling [naam]. Hij heeft veel mensen in de Quote 500 geholpen benoemt hij.

Klager schetst zichzelf als een zorgzame en meedenkende man. Hij heeft goede contacten met medepatiënten en behandelaren.

Standpunt verweerder

Verweerder B vertelt dat bij opname een ernstige manie werd geconstateerd met tachyfrenie, ontremming, verhoogd associatief denken, agitatie, dreiging met gerichte agressie en grootheidswanen. Klager was alleen bereid om benzodiazepine in te nemen en geen antipsychotica. De inschatting was toen dat alleen benzodiazepine onvoldoende zou zijn om het toestandsbeeld voldoende te doen verbleken. Bij een eerdere manie is klager veel kwijtgeraakt vertelt verweerder, waaronder werk, zijn huis en relatie. Klager gaf zelf bij opname aan de dagen daarvoor een ravage te hebben aangericht. Behandelaren hebben daarom besloten om een crisismaatregel aan te vragen. Er bestond veel risico op maatschappelijke teloorgang. Omdat klager geen antipsychotica wilde is een start gemaakt met inname van lithium. Momenteel wordt klager hierop ingesteld vertelt verweerder B. Zij zien momenteel een iets rustiger toestandsbeeld maar lithium is mogelijk onvoldoende om de manie in remissie te krijgen.

Verweerder A vult aan dat het proces van manische decompensatie bij klager al lang aan de gang was. Er is sprake van een derde opname. Klager is eerder in [plaats] opgenomen vanwege een depressie. Later volgde een opname bij Pro Persona onder invloed van een manisch toestandsbeeld. Snel na zijn ontslag is klager opnieuw ontregeld. Omdat er sprake is van ernstig nadeel, is behandeling noodzakelijk, aldus verweerder. Klager refereert aan een zelfbindingsverklaring maar deze moet wel realistisch zijn en passend binnen het protocol behorend bij het ziektebeeld, stelt verweerder A. Het kan niet zo zijn dat een cliënt is opgenomen maar geen behandeling wil. Er staat veel op het spel aldus verweerder. Als er niet ingegrepen wordt raakt klager mogelijk weer zijn huisvesting kwijt. Behandeling met lithium is een compromis aldus verweerder, maar duurt lang om goed ingeregeld te krijgen.  

In de vragenronde geeft klager aan dat er sprake is geweest van verbale agressie. Hij kan verbaal uit zijn slof schieten als hem onrecht wordt aangedaan. Klager ontkent dat hij met stenen zou hebben gegooid. In de aangeleverde documenten staat vermeld dat klager conflicten had met buren. Ter zitting legt klager uit dat hij problemen had met een buurman. Deze buurman kweekte wiet op zijn dakterras en klager heeft hiervan melding gedaan bij de politie. De buurman accepteerde dit niet waardoor er regelmatig over en weer van alles naar elkaar geroepen wordt aldus klager.

Klager beaamt dat hij na een eerdere opname bij Pro Persona gestopt is met inname van alle medicatie waardoor het weer slechter met hem ging. Hij ziet lithium als zijn redding. Zonder gaat het niet aldus klager en verwijst naar de Netflix serie Homeland waarin de hoofpersoon ook een bipolaire stoornis heeft.

Verweerder A refereert aan het protocol voor behandeling van bipolaire stoornissen waarbij het advies is te behandelen met antipsychotica als er sprake is van een ernstige manie zoals hier aan de orde is. Bij een milde manie is behandeling met lithium een optie maar dat is hier niet het geval aldus verweerder. Klager moet behandeld worden met antipsychotica om te herstellen. Verweerder A vult aan dat lithium zeker een optie is als klager gestabiliseerd is, dus na antipsychotica als voortgezette behandeling. Verweerder A wil graag met klager in gesprek hierover. Tot nu toe is een gesprek met hem moeilijk geweest aldus verweerder.

Behandelaren overwegen een aanvraag voor een zorgmachtiging en zijn hierover in overleg met het ambulante team. Verweerder A benadrukt dat het niet gaat over het beperken van het leven van klager maar om een veiligheidsnet voor het geval klager opnieuw ernstig decompenseert. Ook het ambulante team maakt zich ernstig zorgen over klager vult hij aan.

BEVINDINGEN VAN DE COMMISSIE

Ontvankelijkheid klacht en bevoegdheid commissie

Op grond van artikel 10.3 van de Wvggz kan een klacht worden ingediend bij de klachtencommissie over de nakoming van een verplichting of een beslissing op grond van de in dat artikel opgenomen bepalingen. De klacht ziet op de uitvoering van de verplichte zorg en IS gericht tegen de verplichte medicatie zoals bedoeld in artikel 8:9 Wvggz en is ontvankelijk.

Gronden en overwegingen

Gelet op de ingebrachte stukken, de inhoud van de dossierstukken en het verhandelde ter zitting komt de klachtcommissie tot de volgende overwegingen.

Artikel 8:9 Wvggz bepaalt dat de zorgverantwoordelijke ter uitvoering van de (voortgezette) crisismaatregel en ter uitvoering van de zorgmachtiging een beslissing tot het verlenen van verplichte zorg niet neemt, dan nadat hij:

1. zich op de hoogte heeft gesteld van de actuele gezondheidstoestand van betrokkene,
2. met betrokkene over de voorgenomen beslissing overleg heeft gevoerd, en
3. voor zover hij geen psychiater is, hierover overeenstemming heeft bereikt met de geneesheer-directeur.

Allereerst en meer in het algemeen overweegt de commissie dat verplichte zorg bij psychiatrische patiënten een ernstige inbreuk is op hun persoonlijke levenssfeer en/of lichamelijke integriteit. Deze inbreuk dient dan ook met de nodige waarborgen omkleed te zijn. Daarom worden er zowel op juridisch als op medisch gebied eisen gesteld aan het mogen toepassen van verplichte zorg. Op juridisch gebied moet verplichte zorg voldoen aan de gronden van de Wvggz en aan vormvoorschriften zoals vastlegging van het zorgplan en het uitreiken van een voldoende gemotiveerde schriftelijke kennisgeving van de verplichte zorg.

Klager is een [leeftijd] man met een bipolaire stoornis met manische ontregelingen. Klager erkent de diagnose en geeft aan dat dit zijn kracht is en die laat hij zich niet zomaar afnemen. Klager is opgenomen op de High Intensive Care (HIC) bij Pro Persona in [plaats]. Klager klaagt over zijn medicatie, hij wil wel lithium innemen maar geen antipsychotica. Lithium is zijn redding, maar antipsychotica onderdrukt zijn kracht.  

Verweerder geeft aan dat klager is opgenomen op [locatie en afdeling] wegens een manisch decompensatie. Het toestandsbeeld wordt gekenmerkt door tachyfrenie, ontremming, verhoogd associatief denken, agitatie, dreiging met gerichte agressie en grootheidswanen. Klager is bekend met eerdere manische decompensaties in het verleden, waarvoor opnames eveneens noodzakelijk waren om het ernstig nadeel af te wenden. Bij eerdere manisch ontregeling ontstond voorafgaand aan de opname ernstig nadeel met onder andere verlies van baan en woning. De huidige ontregeling is geluxeerd door het op eigen initiatief staken van de olanzapine en valproïnezuur. Voorafgaand aan de huidige opname was er wederom sprake van een progressief manisch-psychotisch toestandsbeeld waarbij klager slecht sliep en toenemend in conflict raakte onder andere met de buurman en zijn ambulante behandelaar.

Klager erkende dat hij manisch was en gaf aan dat hij de afgelopen periode ‘een ravage had aangericht’. Klager is alleen bereid lage doseringen benzodiazepinen in te nemen. Het gebruik van een stemmingsstabilisator of antipsychoticum weigert klager bij voorbaat. Inname van alleen benzodiazepines is echter onvoldoende adequaat bij de behandeling van een ernstige manische decompensatie. Het ernstig nadeel bestaat uit dreigende maatschappelijke teloorgang, het afroepen van agressie van derden en de algemene veiligheid van personen of goederen is in gevaar. Het risico op lichamelijke schade (uitputting) en psychische schade (bij het voortduren van de decompensatie) wordt als significant ingeschat. Ondanks pogingen om klager vrijwillig in te stellen op een antipsychoticum en/of stemmingsstabilisator blijft hij deze medicatie weigeren. Gedurende de opname bleek zelfs separatie noodzakelijk vanwege de ernst van het toestandsbeeld, met secundair gevaarlijk gedrag, waaronder dreiging met gerichte agressie en forse agitatie.

Herstel zonder adequate medicamenteuze behandeling wordt binnen een acceptabele termijn onwaarschijnlijk geacht.

Opname, beperking van de bewegingsvrijheden alsmede medicamenteuze behandeling is noodzakelijk om het acute ernstig nadeel bij klager af te wenden. Een langdurige manisch-psychotische decompensatie zonder adequate behandeling zorgt voor meer schade aan hersenen en slechtere prognose ten aanzien van het herstel en sociaal maatschappelijke functioneren in de toekomst.

De commissie constateert dat verweerder zich ingezet heeft om op vrijwillige basis antipsychotica als medicatie in te zetten bij klager. Dit had niet het gewenste effect. Klager wil geen verplichte antipsychotica. In de manie laat klager agitatie zien wat agressie van anderen oproept en maatschappelijke teloorgang is een reëel risico voor klager. Klager heeft geen medicatie meer ingenomen na de vorige opname, hetgeen laat zien dat vrijwillige medicatie voorschrijven niet het gewenste effect heeft gehad.

De klachtencommissie kan de inhoudelijke overwegingen van verweerder volgen en is van oordeel dat terecht verplichte medicatie wordt voorgeschreven. Verweerder heeft voldaan aan de proportionaliteit en subsidiariteit, eisen gesteld aan verplichte zorg. Ook hebben verweerders voldaan aan de juridische en administratieve eisen die de wet aan verplichte zorg stelt.

De commissie volgt de verplichte zorg van verweerder inzake de medicatie om de ernstige nadelen te bestrijden. Dit maakt dat de klacht ongegrond verklaard wordt. De schorsing is per direct, na de hoorzitting, opgeheven.

Uitspraak


De klachtencommissie verklaart de klacht gericht tegen medicatie ongegrond.

Beroep

Klager, vertegenwoordiger of de zorgaanbieder kan door middel van een schriftelijk en gemotiveerd verzoekschrift bij de Rechtbank Gelderland beroep instellen tegen onderhavige uitspraak van de klachtencommissie. De termijn voor het indienen van een verzoekschrift bedraagt zes weken na de dag waarop de beslissing van de klachtencommissie aan de betrokkene is meegedeeld.

Aldus besloten,

namens de Wvggz klachtencommissie,

i/o

[voorzitter]

Voorzitter Wvggz klachtencommissie

Datum: 24 juli 2023

Aantal bladzijden: 6